"X." atamasi (toponimi) Avestoda Xvairizem, qad. forsiychada Uvarazmis, lotinchada Xorasmiya va yunonchada Xorazmiya deb yuritilgan. Arabcha yozma manbalarda bu oʻlka Xvorazm talaffuzida tilga olinadi. "X." atamasining semantikasi haqida bir qancha fikrlar mavjud. X. tarixining bilimdoni SP. Tolstoye "X." atamasi talqinlari orasida eroncha"XurrXurshed" va "zmzem" soʻzlari asosida yuzaga kelgan nomning "Quyoshli oʻlka","Quyoshli yer" deb atalishi haqiqatga eng yaqin etnonimdir deb taʼkidlasada, X.ni"Xvarri yoki Xarri (Xurriy) xalqi oʻlkasi","quyosh (xalqi) yeri" deb izohlaydi. Sugʻdshunos olim M. N. Bogolyubovning fikricha, X. ayrimayrim 3 soʻzlardan tarkib topgan. Xu (Xush, Xash), var (vara) va zm (zim, zem). Eroniy tillarda Xu —"yaxshi""maʼqul", var(vara) — "devor", "marza","fob", "qalʼa", "qoʻra" degan maʼnolarni bildirgan. Zm (zim, zem) esa — "er", "oʻlka","diyor", "mamlakat" kabi maʼnolarni anglatgan. Demak, "X." atamasi qanday shaklda qayd etilmasin, u "yaxshi qoʻrali yer", "ajoyib qalʼali oʻlka", "mustahkam qalʼalari bor diyor" degan maʼnoni anglatgan.
Avestoning "Yasht" qismida Xorazm "Ming irmoqli daryo", "Koʻllar va oʻtloqlarga boy oʻlka" sifatida madh etiladi. Qad. Xorazm hududi tabiiy jihatdan 2 mintaqaga ajralgan. Uning shim. qismida Amudaryo etaklarida sonsanoqsiz sersuvli oʻzanlar, shim. va shim.sharqqa tomon yastangan keng yaylovlardan iborat bepoyon pastgekisliklar, uning jan. qismida esa, Murgob va Tajan daryolari vodiylarining kattagina qismi togʻ va adirliklar va ulardanbosh olgan kattakichik daryojilgʻalar etaklarida yuzaga kelgan hosiddor yerlar joylashgan.
Qadimgi X. mintaqalari hududlarining oʻziga xos tabiati, shubhasiz, qad. aholiningturmush tarzini belgilabgina qolmay, balki bu diyorda yuzaga kelgan qad. madaniyatlarning shakllanishi, rivoji va bir-biriga qorishuviga ham kuchli taʼsir etgan. Shu boisdan X.ning shim. qismi (Oqchadaryo deltasi)da mil. av. 4—3 ming yilliklarda ovchilik va baliq ovlash bilan kun kechirgan aholi (qarangKaltaminor madaniyati) yashagan boʻlsa, mil. av. 2myng yillikda esa chorvachilik va dehqonchilikning soddagina usullaridan xabardor boʻlgan qabilalar (qarangTozabogʻyop madaniyati va Suvyorgan madaniyati) istiqomat qilgan. Mil. av. 2ming yillikning 2-yarmiga borganda, xususan, uning oxiri va mil.av. 1-ming yillik boshlari (9—8-asrlar) da sugʻorma dehqonchilik mukammallashib, yaylov chorvachilik rivoj topgan (qarangAmirobodmadaniyati). Bu davrda Tozabogʻyop, Suvyorgan va Amirobod madaniyatlarini yaratgan qabilalarning qorishmasi asosida tarkib topgan Kavundi (Kavondi) qabilalari yashagan. Ular X.ning qad. aholisi massagetlarning bevosita ajdodlari boʻlgan. Koʻchmanchi chorvachilik, xususan, yilqichilikning rivoji X. aholisining ijtimoiy hayotiga ham kuchli taʼsir etib, suvoriylar tabaqasini shakllantirgan.
Avestoning "Yasht" qismida Xorazm "Ming irmoqli daryo", "Koʻllar va oʻtloqlarga boy oʻlka" sifatida madh etiladi. Qad. Xorazm hududi tabiiy jihatdan 2 mintaqaga ajralgan. Uning shim. qismida Amudaryo etaklarida sonsanoqsiz sersuvli oʻzanlar, shim. va shim.sharqqa tomon yastangan keng yaylovlardan iborat bepoyon pastgekisliklar, uning jan. qismida esa, Murgob va Tajan daryolari vodiylarining kattagina qismi togʻ va adirliklar va ulardanbosh olgan kattakichik daryojilgʻalar etaklarida yuzaga kelgan hosiddor yerlar joylashgan.
Qadimgi X. mintaqalari hududlarining oʻziga xos tabiati, shubhasiz, qad. aholiningturmush tarzini belgilabgina qolmay, balki bu diyorda yuzaga kelgan qad. madaniyatlarning shakllanishi, rivoji va bir-biriga qorishuviga ham kuchli taʼsir etgan. Shu boisdan X.ning shim. qismi (Oqchadaryo deltasi)da mil. av. 4—3 ming yilliklarda ovchilik va baliq ovlash bilan kun kechirgan aholi (qarangKaltaminor madaniyati) yashagan boʻlsa, mil. av. 2myng yillikda esa chorvachilik va dehqonchilikning soddagina usullaridan xabardor boʻlgan qabilalar (qarangTozabogʻyop madaniyati va Suvyorgan madaniyati) istiqomat qilgan. Mil. av. 2ming yillikning 2-yarmiga borganda, xususan, uning oxiri va mil.av. 1-ming yillik boshlari (9—8-asrlar) da sugʻorma dehqonchilik mukammallashib, yaylov chorvachilik rivoj topgan (qarangAmirobodmadaniyati). Bu davrda Tozabogʻyop, Suvyorgan va Amirobod madaniyatlarini yaratgan qabilalarning qorishmasi asosida tarkib topgan Kavundi (Kavondi) qabilalari yashagan. Ular X.ning qad. aholisi massagetlarning bevosita ajdodlari boʻlgan. Koʻchmanchi chorvachilik, xususan, yilqichilikning rivoji X. aholisining ijtimoiy hayotiga ham kuchli taʼsir etib, suvoriylar tabaqasini shakllantirgan.
ⓜⓐⓢⓣⓔⓡⓞⓢ, # ⓜⓐⓢⓣⓔⓡⓞⓢ (22.05.2019 / 13:22)
Nodirali,
qisqasi ozbekmas menimchaO'zbek emasligi aniq, bu fikrizga qo'shilaman. Qo'shilmaganimda bu savolni bermas edim.
Men ko'p joylardan izladim topaolmadim. Eslasangiz Alpomishni kinosida xorazmliklar O'zbeklar deb murojaat qilishadi alpomishni otasi va amakisiga.
Nodirali,
qisqasi ozbekmas menimchaO'zbek emasligi aniq, bu fikrizga qo'shilaman. Qo'shilmaganimda bu savolni bermas edim.Men ko'p joylardan izladim topaolmadim. Eslasangiz Alpomishni kinosida xorazmliklar O'zbeklar deb murojaat qilishadi alpomishni otasi va amakisiga.
Nodirali, # Nodirali (22.05.2019 / 20:40)
ⓜⓐⓢⓣⓔⓡⓞⓢ, O'zbek emasligi aniq, bu fikrizga qo'shilaman. Qo'shilmaganimda bu savolni bermas edim.
Men ko'p joylardan izladim topaolmadim. Eslasangiz Alpomishni kinosida xorazmliklar O'zbeklar deb mHa, avval xonliklar bolak bolgan Islom dinigacha, massaget va boshqa qadimgi elatlar Zardushtiy(olovga siginish) bolishgan.Bunga Avesto yaqqol misol.
*- kimni kimligini bilmadim, lekin Ozbek sozi keyin paydo bolgan.
ⓜⓐⓢⓣⓔⓡⓞⓢ, O'zbek emasligi aniq, bu fikrizga qo'shilaman. Qo'shilmaganimda bu savolni bermas edim.
Men ko'p joylardan izladim topaolmadim. Eslasangiz Alpomishni kinosida xorazmliklar O'zbeklar deb mHa, avval xonliklar bolak bolgan Islom dinigacha, massaget va boshqa qadimgi elatlar Zardushtiy(olovga siginish) bolishgan.Bunga Avesto yaqqol misol.
*- kimni kimligini bilmadim, lekin Ozbek sozi keyin paydo bolgan.
Men ham hozir biroz manbalarni o'qib chiqdim, lekin millat borasida biron bir faktlar keltirilmagan ekan
